Bugün öğrendim ki: Rohonc (veya Rohonczi) Kodeksi, 19. yüzyılda ortaya çıkan, bilinmeyen bir dil ve yazı sistemiyle yazılmış, 1530'lardan kalma bir kağıt üzerine yazılmış bir belgedir. Daha ünlü Voynich Elyazması gibi, bilim insanları olası kökeni ve anlamı ile sahte mi yoksa gerçek mi olduğu konusunda ikiye bölünmüştür.

---

El Yazması

Rohonc Kodeksi (Macarca telaffuz: [ˈrohont͡s]), 19. yüzyılın başlarında Macaristan'da ortaya çıkan, bilinmeyen bir yazar tarafından yazılmış, bilinmeyen bir dil ve yazı sisteminde yazılmış, resimli bir el yazması kitaptır. Kitabın kökeni ve metin ve resimlerinin anlamı birçok akademisyen ve amatör tarafından araştırılmış, kesin bir sonuca varılamamıştır; ancak birçok Macar akademisyeni bunun 18. yüzyılda yapılmış bir sahtekarlık olduğuna inanmaktadır.

Kodeksin adı, 19. yüzyılın ilk yarısında reform edilmiş eski Macar yazımına göre genellikle 'Rohonczi' olarak yazılır. Bu yazım, muhtemelen V. Enăchiuc tarafından 2002 yılında kodeks üzerine yayınlanan bir kitap nedeniyle yaygınlaşmıştır. Günümüzde kodeksin adı Macarca genellikle 'Rohonci kódex' olarak yazılır.

Tarih

[düzenle]

Kodeks, 1838 yılına kadar Batı Macaristan'da (şimdiki Avusturya'nın Rechnitz şehri) saklandığı Rohonc şehri adını almıştır. Bu tarihte, Macar bir kont olan Gusztáv Batthyány tarafından tüm kütüphanesiyle birlikte Macar Bilimler Akademisi'ne bağışlanmıştır.

Kodeksin kökeni bilinmemektedir. Geçmişine dair olası bir iz, Batthyányların Rohonc kütüphanesinin 1743 yılındaki kataloğunda bulunan "Magyar imádságok, volumen I in 12" ("Macar duaları, bir cilt, duodecimo boyutu") girdisidir. Açıklanan cildin hem boyutu hem de varsayılan içeriği kodekse uymaktadır, ancak katalogda daha fazla bilgi verilmemekte ve kodekse tam bir eşleşme imkansız hale gelmektedir. [sayfa gerekli]

Konum ve Erişilebilirlik

[düzenle]

Rohonc Kodeksi, Macar Bilimler Akademisi Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. [a][b] Kodeksi incelemek için özel izin gereklidir. Bununla birlikte, mikrofilm kopyası mevcuttur. [c]

2015 yılında kodeks Hamburg Üniversitesi tarafından yeniden tarandı, ancak yalnızca sekiz yüksek çözünürlüklü sayfa yayınlandı. [3]

Özellikler

[düzenle]

Kodeks, her sayfasında 9 ila 14 satır sembol bulunan, 12 x 10 santimetre (4,7 inç x 3,9 inç) ölçülerinde 448 kağıt sayfadan oluşmaktadır; bu semboller harf olabilir de olmayabilir de. Metnin yanı sıra, dini, laik ve askeri sahneler içeren 87 resim bulunmaktadır. Kaba resimler, Hristiyan, pagan ve Müslüman dinlerinin bir arada var olduğu bir ortamı gösteriyor gibi görünmektedir; çünkü haç, hilal ve güneş/svastika sembolleri hepsi mevcuttur.

Kodekste kullanılan sembol sayısı, bilinen herhangi bir alfabedeki sembol sayısından yaklaşık on kat daha fazladır; Némäti (1889) 792 saymıştır, ancak çoğu sembol az tekrarla kullanılmıştır; bu nedenle kodeksteki semboller bir alfabe olmayabilir, bunun yerine bir hece yazısı veya Çince karakterler gibi logografik olabilir. Sağ kenar boşluğunun gerekçelendirilmesi, sembollerin sağdan sola yazıldığını ima eder gibi görünmektedir. [sayfa gerekli]

Kodeksin yazıldığı kağıdın incelenmesi, muhtemelen 1530'larda Venedik'te üretilmiş bir Venedik kağıdı olduğunu göstermektedir. [sayfa gerekli][sayfa gerekli] Bununla birlikte, daha eski bir kaynaktan kopyalanmış olabileceğinden veya kağıt üretildikten çok sonra kullanılmış olabileceğinden, metnin tarihine kesinlik sağlamaz. Resimlerden bir ipucu alan Láng, belgenin büyük olasılıkla 16.-17. yüzyıllarda bir zamanlar oluşturulduğunu tahmin etmektedir. [d]

Analiz

[düzenle]

Kodeksin varlığı 19. yüzyıldan beri daha yaygın olarak bilindiğinden beri, kodeks birçok akademisyen ve amatör tarafından incelenmiştir. Bununla birlikte, metnin yaygın olarak kabul görmüş ve ikna edici bir çevirisi veya yorumu yoktur.

Dil Hipotezleri

[düzenle]

Kodeksin diliyle ilgili hiçbir hipotez evrensel bir çözüm olarak desteklenmemiştir, ancak Macarca, Dakya, erken Romen veya Kuman ve hatta Hintçe gibi bir dizi hipotez öne sürülmüştür.

1892'de Némäti, kodeksin Macar diline özgünlüğünü ve eski Macar yazısı olabileceği olasılığını ele aldı. Eski Macar yazısı olarak da adlandırılan 'Macar runları' ("rovásírás") ile benzerlikler olduğu öne sürülmüştür. [alıntı gerekli]

2004 yılında Singh ve Bárdi, Brahmi yazısının bir versiyonu olma olasılığını ele aldılar. [6]

Romanya'nın Dobruca bölgesindeki İskit rahiplerinin mağaralarına benzer karakterlerin veya sembollerin kazındığı öne sürülmüştür. [alıntı gerekli] Ayrıca Veszprémvölgy Manastırı'nın (Macaristan) Yunan tüzüğünün bazı harfleriyle benzerlik olduğu öne sürülmüştür. [alıntı gerekli]

19. Yüzyıl

[düzenle]

Kodeks, 1840 civarında Macar akademisyen Ferenc Toldy tarafından, daha sonra Pál Hunfalvy ve Avusturyalı paleografi uzmanı Albert Mahl tarafından incelenmiştir. Prag'daki üniversite profesörleri Josef Jireček ve oğlu Konstantin Josef Jireček, 1884-1885 yıllarında kodeksin 32 sayfasını incelemişlerdir. 1885 yılında kodeks, Innsbruck Üniversitesi profesörü Bernhard Jülg'e gönderilmiştir. Ünlü Macar ressam Mihály Munkácsy da 1890-1892 yıllarında kodeksi incelemek üzere yanına Paris'e götürmüştür.

1866'da Macar tarihçi Károly Szabó (1824-1890), kodeksin, Transilvanya-Macar bir antika meraklısı ve Budapeşte'deki Ulusal Széchényi Kütüphanesi'nin kurucu ortaklarından Sámuel Literáti Nemes (1796-1842) tarafından yapılmış bir sahtekarlık olduğunu öne sürmüştür. Nemes, zamanın en ünlü Macar akademisyenlerinden bazılarını bile kandıran birçok tarihsel sahtecilik (çoğunlukla 1830'larda yapılmış) yapmasıyla bilinmektedir. O zamandan beri, kodeksi özel olarak Nemes'e bağlayan hiçbir kanıt olmamasına rağmen, bu sahtekarlık görüşü ana akım Macar bilim çevreleri tarafından korunmuştur.

Sistematik ve Bilgisayar Analizi

[düzenle]

Sembollerin kesin bir şekilde metodik bir şekilde incelenmesi ilk olarak 1970 yılında Ottó Gyürk tarafından yapılmış ve tekrarlanan dizileri yazı yönünü bulmak için incelemiş, sağdan sola, yukarıdan aşağıya bir sıra savunmuş; Gyürk ayrıca metinde sayıları da tanımlamıştır. Daha sonraki açıklamaları, büyük miktarda istatistiksel veriye dayalı birçok yayınlanmamış varsayımının olduğunu da öne sürmektedir. [alıntı gerekli]

Miklós Locsmándi, 1990'ların ortalarında metin üzerinde bilgisayar tabanlı bazı araştırmalar yapmıştır. Araştırma bulguları, Gyürk tarafından yayınlanan çalışma ile tutarlıydı. Locsmándi birkaç başka varsayım daha eklemiştir.

"i" sembolünün bir cümle sınırlayıcı (ancak aynı zamanda 11 (on bir) sembolü ve muhtemelen sayılarda bir basamak değeri sınırlayıcı) olduğunu iddia etti. Sembollerin diyakritik işaretlerini (çoğunlukla noktaları) inceledi, ancak kullanımlarında hiçbir özel sistem bulamadı. (Tipik olarak Macar dilinin özelliği olan) isim halleri izleri göremediği için, metnin muhtemelen Macarca olmayan bir dilde olduğunu varsaydı. Kodeksin sahte olmadığını kanıtlayamadı; ancak, metnin düzenliliğini gördüğünde, saf anlamsızca olma fikrini reddetti.

Sümer-Macar Hipotezi

[düzenle]

Macaristan'dan Attila Nyíri, kodeksin iki sayfasını inceledikten sonra 1996'da bir çözüm önerdi. Sayfaları ters çevirdi, bir Sümer bağlamsal yazısını belirledi ve ardından benzerlik yoluyla sembollerin geri kalanına Latin alfabesi harfleri atadı. Ancak, aynı sembolü bazen farklı harflerle ve bunun tersi olarak aynı harfi birkaç sembolden deşifre etti. Yine de anlamlı kelimeler üretmek için harflerin sırasını yeniden düzenlemek zorunda kaldı.

Anlamlı olarak ele alındığında metin, dini, belki de ayinsel bir karaktere sahiptir. Nyíri'ye göre başlangıcı şöyledir:

Eljött az Istened. Száll az Úr. Ó. Vannak a szent angyalok. Azok. Ó. "Tanrın geldi. Rab uçuyor. Ah. Kutsal melekler var. Onlar. Ah."

Nyíri'nin önerisi, Ottó Gyürk tarafından derhal eleştirildi; bu tür müsamahakar bir deşifre yöntemiyle koddan herhangi bir şey elde edilebileceğini belirtti. Ayrıca, Nyíri'nin Macar dilinin Sümerce'den türediği marjinal teoriye eleştirel olmayan bir gönderme yapmasının, girişimini geçersiz kıldığı da bir gerçektir.

Daco-Romen Hipotezi

[düzenle]

2002 yılında Romen filolog Viorica Enăchiuc tarafından önerilen bir çeviri yayınlandı. Enăchiuc, metnin halk Latince'sinin Dakya lehçesinde yazıldığını ve yazı yönünün sağdan sola, alttan üste olduğunu iddia etti. İddia edilen çeviri, metnin Macarlar ve Peçeneklere karşı mücadelelerinde Blaki (Vlahlar) halkının 11-12. yüzyıl MS tarihini gösterdiğini belirtiyor. Toponymler ve hidroonymler Arad, Dridu, Olbia, Ineu, Rarău, Nistru (Dinyester) ve Tisa (Tisa) olarak görünüyor. Belirli bir 11. yüzyıl voyvodası (prens) Vlad ve takip eden hükümdarlar arasındaki diplomatik temaslardan da bahsediliyor (saltanat yılları parantez içinde): Konstantin Doukas (1059-1067), Aleksios I Komnenos (1081-1118) ve Flandre Robert'ı (hangisi, Robert I (1071-1093) veya Robert II (1093-1111)?).

Enăchiuc'un çevirisinden alıntılar şunlardır:

Solrgco zicjra naprzi olto co sesvil cas

"Yaşayan güneş, zamanı kapsayanı yaz"

Deteti lis vivit neglivlu iti iti itia niteren titius suonares imi urast ucen

"Büyük sayılarda, şiddetli savaşta, korkmadan git, kahraman gibi git. Büyük bir gürültüyle ilerle, Macarları süpürmek ve yenmek için!"

Bir yandan Enăchiuc'un önerisi, transliterasyon yöntemi nedeniyle eleştirilebilir. Kodekste boyunca aynı bağlamda karakteristik olarak görünen semboller düzenli olarak farklı harflerle transliterasyon edilir, böylece orijinal koddaki desenler transliterasyonda kaybolur. Öte yandan, Enăchiuc bir dilbilimci ve tarihçi olarak eleştirilmektedir. Daha önce bilinmeyen bir Romen dili durumunun tek dilsel kaynağını sağladı ve metni (sözlüğüyle bile) hem dilsel hem de tarihsel özgünlüğünde o kadar ciddi şüpheler uyandırıyor ki, çalışmalarını bilimsel olmayan hale getiriyor. [sayfa gerekli]

El yazmasının resimleri (açık Hristiyan içeriğine sahip) ile Enăchiuc'un çevirisi arasında hiçbir ilişki yoktur. [alıntı gerekli]

Brahmi-Hintçe Hipotezi

[düzenle]

Başka bir iddia edilen çözüm 2004 yılında Hintli Mahesh Kumar Singh tarafından yapılmıştır. Kodeksin şu ana kadar belgelenmemiş bir Brahmi yazı çeşidiyle soldan sağa, yukarıdan aşağıya yazıldığını iddia ediyor. Kodeksin ilk 24 sayfasını, Macarca'ya çevrilen bir Hintçe metin elde etmek için transliterasyon etti. Çözümü çoğunlukla meditatif bir önsözle başlayan, ardından İsa'nın çocukluk anlatımına geçen (önceden bilinmeyen) apokrif bir incilin başlangıcına benzer. [alıntı gerekli]

Mahesh Kumar Singh'e göre, 1. sayfanın üst iki satırı şöyledir:

he bhagwan log bahoot garib yahan bimar aur bhookhe hai / inko itni sakti aur himmat do taki ye apne karmo ko pura kar sake "Tanrım! Burada insanlar çok fakir, hasta ve açtır, bu nedenle onlara ihtiyaçlarını karşılayabilecek yeterli güç ve cesaret ver."

Singh'in girişimi, aynı derginin bir sonraki sayısında hemen eleştirildi. Transliterasyonunda tutarsızlık vardır.

2010-Günümüz

[düzenle]

Benedek Láng, önceki girişimleri ve olası araştırma yönlerini 2010 tarihli bir makalede ve 2011 tarihli kitap boyutunda bir monografide özetlemiştir. Kodeksin (ana akım Macar akademik görüşünün aksine) bir sahtekarlık olmadığını [alıntı gerekli], bunun yerine bilinçli olarak kodlanmış veya şifrelenmiş bir metin olduğunu savundu. Şifre, kısaltma sistemi veya yapay bir dil olabilir. Láng, bu olasılıkları yayınlarında tarihsel analojiler yardımıyla sistematik olarak değerlendirdi.

2010 yılında Gábor Tokai, Macar popüler bilim haftalık dergisi Élet és Tudomány'da üç kısa makalelik bir dizi yayınladı. Tokai, çizimlerin imgelerinin tarihsel analojilerini bularak kodeksin tarihini belirlemeye çalıştı. Tokai bir sahtekarlık olasılığını dışlayamadı, ancak (Locsmándi gibi) ne olursa olsun, metnin güçlü bir şekilde bir anlam öneren düzenliliklere sahip olduğunu ısrarla savundu. Birkaç ay sonra Tokai, belirli kod parçalarına anlam vermeye başlayan iki kısa makale daha yayınladı. Argümanlarını esas olarak resimlerde görünen karakter dizelerine (örneğin haçtaki INRI yazısı) dayandırdı. İncil referanslarında oluşturulmuş, bir vaiz adından ve bir sayıdan (muhtemelen bir tür bölüm numarası) oluşan dört vaiz kodunu tanımladığını iddia etti. Gyürk ve Locsmándi'nin çalışmalarına dayanarak, metindeki dört basamaklı sayıların çoğunun muhtemelen özel bir Anno Mundi çağını kullanan yıl sayıları olduğunu da gösterdi.

Tokai ile eş zamanlı olarak ve ondan bağımsız olarak Levente Zoltán Király, kodun bazı yapısal unsurlarını tanımlamada önemli ilerleme kaydetti. 2011 yılında, metni iyi bir olasılıkla cümlelere bölmek için bir yöntem gösterdi. Numara başlıklarıyla bölünmüş 7 sayfalık bir bölümü tanımladı; tüm bölüm, içerik tablosundan önce geldi. Tokai gibi Király da dört vaiz kodunu keşfetti ve ayrıca İncil referansları içeren kodeksteki "bölüm başlığı sistemine" ikna edici bir argüman sundu. Ayrıca, bölüm yapısının kitabın ilk dörtte birinde bulunmamasının kısmen bu bölümün İsa Mesih'in tutku hikayesinin uzun, sürekli anlatımını içermesinden kaynaklandığını göstererek kodeksin genel yapısıyla da ilgilendi.

2018 yılında Tokai ve Király, Rohonc Kodeksi'nin kodunu kırma başlıklı makaleyi yayınladılar. Makalede, yazının bir ikame şifresi veya eski bir alfabe olmadığı, aslında bir 'kod sistemi' olduğu iddia edildi. Tokai ve Király'e göre, kod sistemi kelimelerin iç yapısını göstermez. [açıklama gerekli] Kodeksin 1593 MS tarihini yazımına muhtemel bir referans olarak içerdiğini iddia ediyorlar. Ayrıca, karakter olarak o zamanın sıradan bir Katolik okuyucusunun veya breviary'sinin olduğunu, çoğunlukla Yeni Ahit metinlerinin (çoğunlukla İncillerden) parafrazlardan oluştuğunu, ancak Cennet kapısına dönen Set veya Meryem Ana'ya dualar gibi bazı İncil dışı materyaller de içerdiğini belirtiyorlar. [alıntı gerekli]

Ayrıca bakınız

[düzenle]

Voynich El Yazması

Codex Seraphinianus

Notlar

[düzenle]

Referanslar

[düzenle]

Alıntılar

[düzenle]

Kaynakça

[düzenle]

Kronolojik Sırayla

Medya Referansları

[düzenle]

Rafael UDRIŞTE, Dan MICU, Ion CRISTODULO (2010-06-05). "Cine a scris misteriosul Codex Rohonczi?" [Gizemli Rohonc Kodeksi'ni kim yazdı?]. Semne (İşaretler). 25 dakika içinde. TVR1 (Romanya).

László VELTI (2011-08-30). "Kódolt evangéliumot rejt a Rohonci kódex?" [Rohonc Kodeksi - şifrelenmiş bir incil mi?]. XXI. század (21. yüzyıl). 14:30 dakika içinde. RTL Klub (Macaristan).

Viktor FORGÓ (2015-02-21). "A világ legnagyobb titkainak nyomába eredtünk" [Dünyanın en büyük gizemlerinin peşine düştük]. Fókusz Plusz. 6:29-8:11 dakika içinde. RTL Klub (Macaristan).