Bugün öğrendim ki: kuşların karıncaları kendilerine sürttükleri. Bu davranış 'karıncalanma' olarak bilinir ve kendi kendini bakım işlevlerine hizmet ettiği düşünülür
Kuşların Bakım Davranışı
Karıncalama, kuşların genellikle karıncaları tüyleri ve derileri üzerine sürtme bakım davranışıdır. Bir kuş, vücudunda sürtmek için gagasında tek bir karıncayı tutabilir veya yüksek böcek yoğunluğuna sahip bir alanda, toz banyosu yapar gibi yuvarlanabilir. Karıncalar, bakteri ve parazitlere karşı savunmalarına yardımcı olmak için formik asit gibi kimyasallar salgılarlar.[1] Formik asidin, caydırıcı görevi görerek kuşların benzer rahatsızlıklardan kaçınmasına yardımcı olabileceği varsayılmıştır. Alternatif olarak, karıncalama, iğrenç asidi uzaklaştırarak böcekleri yenilebilir hale getirebilir veya kuşun kendi tüy yağını tamamlayabilir. 200'den fazla kuş türünün bu davranışa katıldığı bilinmektedir. Karıncalamanın, memelilerin kendi kendine yağlama davranışına benzer bir işlevi olabilir.[2]
Tarihçe
[düzenle]
Bu davranışın ilk bilimsel yazıları 1831'e kadar uzanmaktadır. Amerikalı ornitolog John James Audubon, terk edilmiş karınca tepelerinde yuvarlanıyormuş gibi görünen yabani genç hindileri tanımlamıştır. Başka bir tanım, 1847'de bir doğabilimci tarafından "Jamaika Kuşu" adlı bir el yazmasında yayınlanmıştır. Yazar, karıncaların evcilleştirilmiş bir karganın parazitlerini nasıl temizlediğini, kargada yiyecek ararken anlatmaktadır.[alıntı gerekli] 1934'te Alexander Hugh Chisholm, Avustralya'nın Kuş Harikaları'nda kuşların karıncalarla olan tuhaf ilişkisini tanımlamıştır.[2] Davranış, Erwin Stresemann tarafından 1935'te Alman ornitolojik dergisi Ornithologische Monatsberichte (Cilt XLIII, s. 138)'de Almanca olarak Einemsen olarak tanımlanmıştır. Hint ornitolog Salim Ali, kuzeni Humayun Abdulali'nin 1936 tarihli Bombay Doğal Tarih Derneği Dergisi cilt sayısındaki gözlemini yorumlamış ve Alman teriminin İngilizce'ye "anting" olarak çevrilebileceğini öne süren Stresemann'ın makalesine bir referans eklemiştir.[3]
Yöntemler
[düzenle]
Aktif Karıncalama
[düzenle]
Karıncalama çoğunlukla yerde gerçekleşir, bazı türler ağaç dallarını tercih eder. Bir kuş, gagasıyla bir karıncayı yakalar ve onu tüylerinin üzerine sürter. Bununla birlikte, bir karıncanın bir kereden fazla kullanıldığı, ancak üç kullanımdan asla aşmadığı bazı durumlar vardır.[2] Bunun istisnaları vardır, örneğin sığırcıklar genellikle karıncalama için gagalarında bir karınca topu taşırlar. Aktif karıncalama çok hızlı gerçekleşir ve sık sık düzenli tüy bakımıyla karıştırılabilir. Bu tür karıncalama birkaç dakikadan yarım saate kadar sürebilir. Çoğu kuş türü aktif karıncalama yapar ve bunu tek başına veya küçük gruplar halinde yapar. Kuşlar ayrıca karıncaların yerine salyangoz, çekirge, amfipod ve hatta larva gibi şeyleri de kullanabilir.[2]
Pasif Karıncalama
[düzenle]
Pasif karıncalama, karıncaların vücut üzerinde serbestçe dolaşmasına izin verme uygulamasıdır. Kanatlar ve kuyruk olabildiğince düz bir şekilde yayılır ve yere temas etmesine izin verilir. Kuşlar tipik olarak karıncaları baş ve boyundan silkeleyeceklerdir. Bu tür karıncalama daha az yaygındır ve çoğunlukla robinlerde ve kargalarda görülür.[2]
Fonksiyonlar
[düzenle]
Ektoparazitlerden Kurtulma
[düzenle]
Ötüş kuşlarında karıncalamanın ektoparazitlerden kurtulmak için yapıldığı bir hipotezdir. Bu hipotez, kuşların tüylerindeki parazitleri kontrol etmek ve onlardan kurtulmak için karıncalardan gelen kimyasal salgıları kullandığını öne sürmektedir. Bakteri ve mantar gibi mikroorganizmalar, sayıları yeterince fazla olursa bir kuşun tüylerini yok edebilir. Formik asit, karıncalar tarafından yaygın olarak üretilen bir kimyasaldır ve tüyü yok eden mikroorganizmaların büyümesini inhibe ettiği bulunmuştur.[4] Bununla birlikte, karıncalardan gelen kimyasalların tüy biti ve akarlar gibi diğer parazitleri uzaklaştırmada veya caydırmada çok az kanıt vardır.[4]
Tüy Bakımı
[düzenle]
Karıncalamanın bir tür tüy bakımı olduğu hipotezi, karıncalamanın tüylerin temizlenmesinde kullanılmak üzere kuşun tüylerine tükürük getirdiğini öne sürmektedir. Bu, eski tüy yağını ve diğer maddeleri uzaklaştırmaya yardımcı olur.[5]
Yiyecek Hazırlama
[düzeltildi]
Yiyecek hazırlama hipotezi, kuşların karıncanın üzerindeki bir maddeyi çıkarmak için karıncayı tüylerine sürdüğünü öne sürmektedir. Karıncalar, avcılara karşı bir adaptasyon olarak formik asit üretirler. Bu nedenle, bir karınca tehdit altında hissettiğinde, örneğin bir kuşun gagasında olduğunda, formik asit püskürtür. Kuşların daha sonra zararlı formik asidi çıkarmak için karıncaları tüylerine sürdükleri öne sürülmektedir. Kuş daha sonra karıncayı yer. Bu, Avrupa sığırcıklarında, Sturnus vulgaris'te görülebilir.[6]
Duyusal Kendini Uyarım
[düzenle]
Karıncalama, biyolojik bir amaca hizmet etmeyen ve sadece kendi kendini uyarım için olan sigara içme ve diğer dış uyaranlar gibi insan faaliyetleriyle karşılaştırılmıştır. Bu hipotez, karıncalamanın belirgin bir işlevi olmadığı, uyumsuz olduğu, kuşların karıncalamadan zevk aldığı ve karıncalamanın bir alışkanlığın özelliklerine sahip olduğu için önerilmiştir. Bununla birlikte, duyusal kendi kendini uyarımın kuşlarda karıncalamanın amacı olduğuna dair kesin bir kanıt yoktur. Bu hipotezi kanıtladığını iddia eden birkaç çalışma varken, diğerleri bunun tersini söylüyor.[7]
Tüy Dökümündeki Fonksiyonlar
[düzenle]
Geçen kuşların yaz aylarında tüy döktüğü bulunmuştur. Bu kuşlar genellikle karıncalamanın çoğunu kanatlarına ve kuyruklarına odaklarlar. En büyük tüylerin burada ortaya çıktığı ve karıncalamanın tüy dökümü sırasında bu tüylerin büyümesini uyarmaya yardımcı olduğu öne sürülmüştür. Karıncalama yapan tüm kuşlar tüy dökümü sırasında bunu yapmaz.[5]
Kullanılan Karınca Türleri
[düzenle]
Savunma için formik asit püskürten ve üreten karıncalar, formik asit püskürtmeyen veya üretmeyen türlere göre daha sık karıncalama için kullanılır. Formicinae alt familyasından türler kuşlar tarafından en sık seçilenlerdir. Dolichoderinae ve Myrmicinae alt familyalarından türler de karıncalama için kullanılır, ancak Formicinae kadar yaygın değildir. Seçme şansı verildiğinde bir kuş, diğer tüm türlere göre Formicinae alt familyasından bir karıncayı seçecektir.[2] Toplamda kuşların karıncalama için kullandığı 24 karınca türü vardır.[2]
Karıncaların Yerine Kullanılanlar
[düzenle]
Bazı kuşlar, sarımsak salyangozları, amfipodlar, kırkayaklar, dermapteranlar, tırtıllar, çekirgeler, hemipteranlar, un kurdu larvaları ve eşek arıları gibi diğer organizmalarla benzer bir davranışa katılır.[2]
İlgili Davranışlar
[düzenle]
Ayrıca bakınız: Güneşlenme
Bazıları tarafından karınca tepelerinden toprakla tozlanmanın karıncalamaya eşdeğer olduğu düşünülmüştür.[8]
Karınca kuşları ve ağaçkakanlar gibi bazı kuşlar sadece karıncalamakla kalmaz, aynı zamanda karıncaları da beslenmelerinin önemli bir parçası olarak tüketirler. Diğer fırsatçı karınca yiyen kuşlar arasında serçeler, ötleğenler, keklikler ve sığırcıklar bulunur.[9] Avrupa bal arısı şahinlerinin yerde taze akçaağaç dalları topladıkları ve daha sonra kendilerini bunun üzerine yaydıkları ve bunun karıncalama için karıncayı çekmek amacıyla bir alet kullanımı durumu olabileceği öne sürülmüştür.[10]
Karıncalamaya benzer şekilde, bazı kuşların sigara izmaritlerini, bazen yananları alıp kendilerini bunlarla ovuşturdukları gözlemlenmiştir.[11][12]
Referanslar
[düzenle]