Günlük yaşamı kolaylaştıran cihazları kullanmaktan kendinizi alıkoyamıyor,
ayrı kaldığınızda gerginleşip sinirleniyorsanız
ekran bağımlısı olabilirsiniz.
Pandemi kısıtlamaları nedeniyle evde kaldığımız aylar boyunca teknolojiyle
daha sık vakit geçirdik. Gözümüzü ekranla açıp ekranla kapattık. Aşırı ekran
süresi sağlığımıza zarar verebilir. Ancak akıllıca hedefler ve kurallar
koyarak kendimizi teknolojinin tuzaklarından koruyabiliriz. Uzmanlarla konuşup
dijital tükenmişlik nedir, detoksu nasıl yapılır gibi soruların yanıtlarını
aradık.
“Cep telefonundan tamamen uzaklaşmak yerine fayda-zarar dengesini
korumalıyız.”
‘RUTİNLERİNİZİ DEVAM ETTİRMEKTE ZORLANIYORSANIZ DİKKAT!’
Yeditepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Dr. Öğr. Üyesi Merve Denizci
Nazlıgül
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte dijitalleşme hayatımızın her noktasına
sızıp günlük yaşantımızı birçok açıdan kolaylaştırdı. Akıllı telefonlarımız ve
internete girebildiğimiz her türlü elektronik cihaz hayatımızın olmazsa
olmazı. Evden çıkmadan alışveriş yapabilmemize, faturalarımızı ödeyebilmemize,
eğitimimizi devam ettirebilmemize, iş yaşamını eve taşıyabilmemize olanak
sağladılar. Bununla birlikte, dijital cihazların sıkça ve uzun saatler
kullanılması insanlarda dijital tükenmişliğe sebep olabiliyor. Böyle bir
durumda kişi kendini duygusal olarak tükenmiş hisseder ve sürekli yorgundur.
Ayrıca üretkenliği düşer, zihni sürekli dijital dünyayla meşgul olur,
çevresine olan ilgisi azalır ve rutinlerini devam ettirmekte zorlanır. Uyku ve
yeme problemleri bile görülebilir.
DİJİTAL DETOKS İÇİN...
* Dijitalleşme hayatın bir parçası. Tamamen uzaklaşmak yerine asıl
yapılması gereken önceden belirlenmiş sınırlar koymak ve teknolojinin
getirdiği fayda-zarar dengesini korumak.
-
İş yaşamından dolayı telefondan tüm gün uzak durmak mümkün olmayabilir. Bunun yerine gün içinde belirlediğiniz ufak zaman dilimlerinde telefondan uzaklaşarak kendinize alan açabilirsiniz.
-
Cihazlara değil, cihazların içindeki uygulamalara bağımlı olma eğilimindeyiz. Bu sebeple, cep telefonundan tamamen uzaklaşmak yerine kullandığınız uygulamalar konusunda sınırlamalar koyabilirsiniz. Örneğin; yemek yaparken telefonu uçak moduna alarak bir süre e-posta alımını durdurabilir ve müzik uygulamasını kullanmaya devam edebilirsiniz.
NEDEN KULLANIYORUZ?
* Araştırmalar, özellikle sosyal medya platformlarını sık kullananların
depresyon ve kaygı problemlerini daha sık yaşadıklarını gösteriyor. Bu sebeple
sosyal medya uygulamalarında geçirilen zaman sınırlandırılmalı. Bunu
yapabilmek için sosyal medya platformlarını sıklıkla kullananlar, kullanım
motivasyonlarını gözden geçirmeli. “Hangi ihtiyacım karşılanıyor?” sorusunu
sorun. Bunun cevabı ilgi, beğenilme, sosyalleşme, olumsuz duygudan kurtulma,
problemlerden uzaklaşma gibi motivasyonları içerebilir ve kişiden kişiye
değişebilir. Bu ihtiyaçların ‘gerçek hayatta’ sağlıklı bir yöntemle
karşılanmasını hedeflemeye çalışın.
-
Uykudan hemen önce ve uyandıktan hemen sonra dijital dünyadan uzak durun. Cep telefonlarındaki alarm yerine, çalar saat kullanmak uykudan önce ve sonra telefondan uzak durmak için etkili bir adım olarak
düşünülebilir. -
Cep telefonumuza gelen bildirimlerle dikkatimiz dağılır. Bildirimleri kapatmak dijital detoks için faydalı olabilir.
‘DAR BİR KADRAJA SIĞMAYA ÇALIŞIRKEN BOYUN-BEL, BAŞ-GÖZ AĞRIR; BU DA
YORGUNLUKTUR’
Klinik psikolog Dr. Serap Altekin - Travma ve Hayat Derneği Başkanı
“Ekran yorgunluğu birden fazla nedenle olur: Yakın mesafedeki bir şeye uzun
saatler odaklanmaya çalışmak. İletişimin önemli öğelerinden olan beden dilini,
yüz ifadesini doğru okumaya, anlamaya çalışmak. Ekrandaki kişilere odaklanmaya
çalışırken yaşadığımız dikkat ve konsantrasyon zorlukları ve bir yandan
ekrandaki kendi görüntümüzle dikkatimiz dağılırken, bir yandan alışık
olmadığımız birçok şeyi takip etmeye çalışmanın getirdiği yorgunlukların
toplamıdır. Ağ bağlantısından kaynaklanan kopmaların ve aksaklıkların zaman
zaman içeriği takip etmekte yarattığı zorluklar da bir başka zihinsel
yorgunluk kaynağı… Dar bir kadraja sığmaya, ekrana yakın durmaya ve sesini
duyurabilmeye efor sarf ederken boyun, bel ve sırt ağrılarının, baş ve göz
ağrılarının artması da ekran yorgunluğunun bir diğer boyutudur. ‘Ekran
yorgunluğu’ hayat yorgunluğuna dönmesin!”
ÇOCUKLARA DİJİTAL DETOKS REÇETESİ
**Gizem Göçtü - Uzman psikolog
Gerçekçi hedefler koyun
**
Çocuklarınız için teknolojiden uzak kalmak gerçekten zorlayıcı bir süreç
olacak. Bu süreci konuşarak, öncelikle kısa zamanlarla başlayıp yapabildiğini
görünce süreyi zamanla arttırarak geçirmek daha doğrudur. Aksi takdirde çocuk
kendine güvenini kaybedecektir.
Kontrol etme inancını pekiştirin
Çocukların en çok zorlandığı bir diğer durum, kendilerini kontrol edemeden
saatlerce dijital uyaranlara maruz kalmak. Onun için ‘kontrol edebilirsin’
inancını çocuğunuzda pekiştirmeniz gerekir, böylelikle sınırlar daha kolay
konur.
Model olun
Çocuğumuzun sınırlar koymasını isterken bizim sürekli dijitale maruz kalmamız
onların detoksu bozmalarına yol açar. Unutmayın çocuklar dediklerimizi değil,
gösterdiklerimizi yapar.
Hareket edin
Dijital detoks yaparken çocuklarımız muhakkak zorlanacaktır. Hem stresi
azaltmak hem de eğlenceli aktiviteler yaparak dijitalden uzaklaşma adına
hareket etmek en etkili yöntem olacaktır.
Yeni hobiler edinin
İçinde olduğumuz pandemi döneminde her aktivitemiz dijital olmaya başladı.
İçinde dijital uyaran olmayan yeni eğlenceli etkinlikler denenebilir. Mandala,
maket yapım, masa oyunları gibi…
Dijital araçları ortadan kaldırın
Özellikle sınır koymada çok zorlanan çocuklarda, alışmasını sağlarken bu tip
araçları ortadan kaldırmak, interneti kapatmak faydalı olur.
Destekleyin
Detoks başarılı ya da başarısız bile olsa ailesi tarafından desteklenmek
çocuklar için çok önemlidir. Tekrar deneme cesareti için bu destek ve çabasını
fark etmek ona değerli hissettirir.