Özet (TL;DR) @ 2018-05-02T00:00:00.000Z: İnternet eski günlerinde çoğunlukla pek maddi değeri olmayan -en azından teoride- işlerin yürüdüğü bir platformdu. Elektronik posta gönderir veya alır, cevap verir, birkaç forumda...

---

İnternet eski gunlerinde çoğunlukla pek maddi değeri olmayan -en azından teoride- işlerin yuruduğu bir platformdu. Elektronik posta gonderir veya alır, cevap verir, birkaç forumda yazı yazar ya da değişik makaleler okuyabilirdik. Gunumuzde ise en değerli varlıklarımızı şifrelenmiş bir şekilde birbirine zincirleyerek susturulamaz ve mudahale edilemez blockchain adındaki ağlara bağlıyoruz.

Önumuzdeki yıllarda blockchain teknolojisi, iş yapış şeklimizden varlıklarımızı yonetme alışkanlıklarımıza, makine ve araçlarımızı kullanma alışkanlıklarımızdan nasıl guvenli oy verebileceğimize kadar birçok şeyi kokunden değiştirecek. Hatta kim olduğumuza dair kimlik bilgilerimizi kanıtlama yontemlerimizde bu değişime dahil. Bu donuşum içerisinde, hastaneler, hukumetler gibi şimdiki hallerinden ve çalışma yontemlerinden tamamen farklılaşacak sektorler ve kurumlar olacağı gibi sigortacılık, bankacılık gibi aracılık esası uzerine kurulu birçok kurum ve iş kolu da yok olacak.

Blockchain ne yapabilir ve size ne ifade edebilir?

Blockchain ve finans

Kripto paralar ya da dijital paralar, en basit anlatımı ile elektronik bir ağ uzerinden transferi yapılabilen para birimleridir. Para transferi için bu gun birçok yontem mevcut. Çek yazabilirsiniz, odeme talimatı verebilirsiniz, kredi kartı kullanabilirsiniz ya da havale yapabilirsiniz. Ya da hemen hemen herkesin duyduğu bitcoin veya alternatiflerinden ethereum, litecoin, dash gibi binlerce kripto para biriminden herhangi birini kullanabilirsiniz.

Transfer ettiğimiz para miktarı ne kadar fazla ise doğal olarak onu o kadar çok guvence altında tutmak isteriz. Geleneksel finans sisteminde genellikle banka gibi bir aracı kurum bizim için bu guvenlik hizmetini ustlenir. Yap adasında yaşayan insanların ise daha farklı bir çozumu vardı; kim kimden ne almış ne kadar borcu ne kadar alacağı var gibi bilgileri, adada yaşayan kişiler ezberinde tutuluyordu. Bir nevi dağıtılmış kayıt defteri. Blockchain ise bu fikri, dijital olarak bir ağ uzerinde ve ağa bağlı bulunan butun bilgisayarlarda bu kayıt defterinin birer kopyasını tutarak ve her yapılan transferin ağdaki her bilgisayar tarafından onaylanması ile gerçekleştiriyor. Bankaların kayıt defterleri kendi ellerindedir, kendileri duzenler ve biz onların hata ya da sahtekarlık yapmadıklarına inanır ve guveniriz. Bu guven karşılığında da bir ucret oderiz.

Nas ıl çalışıyor?

Her transfer ağ tarafından onaylanmadan ve ağa katılmadan once dijital olarak "blok" adı ile bilinen bir transferler kumesi içerisine katılır. Transferin ağa katılması için once onaylanması gerekir. Bunu içinde ağ; para gerçekten orada mı, gonderici ve alıcı gerçek kişiler mi gibi birkaç soruya cevap arar.

Bloklar belirli bir surede otomatik olarak oluşur. O sure içerisinde yapılan transferler o bloğa aittir. Örneğin bitcoin için bu sure 10 dakikadır. 10 dakikalık sure hemen hemen hiç değişmez, bu 10 dakikalık sure içerisinde yapılan butun transferler o bloğa girer. Ağ bu sureyi sabit tutabilmek için çozulmesi tam 10 dakika surecek bir matematiksel soru hazırlar. Bu sorunun zorluk derecesi ağda ki hesaplama gucune gore değişkenlik gosterir ki 10 dakikalık sure hiç değişmesin. İşte bu matematiksel soruyu doğru bulup ispatını ilk yayınlayan "madenci" odul olarak sunulan yepyeni kripto paraların sahibi olur. Tabi odulu almadan once ağda ki diğer bilgisayarlar ispatını doğrular ve onaylar. Bu onaydan sonra blok onceki bloklara geldiği sıra ile bağlanarak oluşan zincire katılır. Bu teknoloji sahtekarlıkların ve hırsızlıkların onune geçebildiği gibi paranın çok hızlı bir şekilde zaman veya mekan fark etmeksizin transfer edilebilmesine olanak tanır.

Geleneksel finans sistemlerimiz hantal ve çoğunlukla hata yapma eğilimindeler. Aracı kurumlar ve aracılar bu hatalardan oluşan anlaşmazlıkları gidermek için varlar ve bu işten tonla para kazanıyorlar. Bu durum kişiler için zamana ve paraya mal oluyor. Blockchain ise daha şeffaf, ucuz, ve guvenilir bir alternatif sunuyor. Gunumuzde giderek artan sayıda finansal kurum, blockchain teknolojisi sayesinde, onceden programlanmış şartların yerine gelmesi ile elinde bulunduranlara odeme yapan akıllı tahviller veya aynı şekilde çalışan ve kişiler ile kurumlar arasında da yapılabilen akıllı sozleşmeleri birer urun olarak sunmaya başladı.

Finans alanında blockchain uygulama ornekleri:

• Varl ık Yonetimi: Ticari İşlemler ve Uzlaşma

Varlık yonetiminde geleneksel ticaret sureçlerinde ve ozellikle de sınır otesi işlemler soz konusu olduğu zaman durum gitgide karmaşıklaşır ve maliyeti ve riski artar. İşlem içerisinde yer alan her aracı ve uzlaşma yoneticisi kurum ciddi derecede verimsizlik yaratan ve hataya açık kendi kayıt defterini tutar. Blockchain teknolojisi bu kayıt defterini açık ve kusursuz bir şekilde tutarak aracılara olan ihtiyacı tamamen ortadan kaldırır.

• Sigorta: Taleplerin İşlenmesi

Sigorta sektorunde taleplerin işlenmesi sinir bozucu ve yorucu işlemlerdir. Sigorta çalışanları, sahte iddialar, hatalı verilerden terkedilmesi gereken politikalara kadar birçok şeyle yuzleşmek ve ayırt etmek zorundadır. Hata olasılığı çok yuksek. Blockchain teknolojisi ise en az risk ile bu sureçlerin yonetimini mumkun kılıyor.

• Ö demeler: Sınır Ötesi Ödemeler

Gunumuzun kuresel fon transferi sistemleri hataya açık ve maliyetli. Gonderdiğiniz paranın dunyanın obur ucuna ulaşması en iyi olasılıkla gunler surerken bu haftaları da bulabilir. Blockchain şimdiden uçtan uca şifreli anlık havale hizmetleri veren Abra ve Align Commerce gibi şirketlerin oluşmasını sağladı bile.

Ak ıllı Varlıklar

Otomobil ve gayrimenkulden, şirket hisselerine, patentlere ve telif haklarına kadar her varlık kendi içinde akıllı teknolojilere sahip olabilir. Blockchain teknolojisi bu varlıkların sahiplerinin ve kullanım veya goruntuleme yetkisi olan kişilerin bilgilerini saklayıp koruduğu gibi varlıkları da korur. Akıllı sozleşmeler ile mulkler çok daha guvenli bir şekilde kiraya verilebilir satılabilir kullanım hakları devredilebilir. Blockchaine eklenmiş bir mulk kendisine atanan akıllı bir anahtar sayesinde sadece yetkili kişilerin erişimine olanak tanıyabilir. Akıllı mulku satmak veya kiralamak için aracı bir kurum ihtiyacı tamamen ortadan kalkar.

Ak ıllı varlıklar için blockchain uygulama ornekleri:

Akıllı sozleşmeler geleneksel kredi sistemini kokunden değiştirecektir. Mevcut sistemde kredi veren kuruluş genellikle yuksek faizler altında zaten krediyi baştan almaması gereken kişiyi ezer, iflasa zorlar ve sonunda elinde ki mulku alır. Blockchain teknolojisinde ise kişi,  kimseye varlıklarının dokumunu, gelir belgelerini ve kimlik bilgilerini vermek zorunda kalmaz. Elle işlenen yuzlerce evrak gereksiz hale gelir. Kişinin kredi alabilirliğini ve ne kadarlık bir kredi alabileceğini sistem otomatik olarak ortaya koyabilir ve her iki taraf içinde guvence altına alabilir.

• Otomobiller ve Ak ıllı telefonlar

Gunumuz otomobilleri artık akıllı anahtarlar ile çalışıyor. Cep telefonlarımız sadece bizim bildiğimiz şifreler ile aktif oluyor. Ancak araba anahtarınızı ya da akıllı telefonunuzu kullanmak için uyguladığınız parola ya anahtarın içinde ya da sim kartta saklanıyor ve kaybedilmesi durumunda yenisini hazırlamak zahmetli ve maliyetli. Blockchain uzerinde bu varlıkların kullanım yetkilerin guvenli bir şekilde işlenebilir, takip edilebilir, yenilenebilir veya iptal edilebilir.

• Blockchain ve şeylerin interneti (IOT)

Herhangi bir meta internete bağlanabilen ve ağdaki diğer metalar ile iletişim kurabilen bir donanıma sahip ise bir IOT olarak sınıflandırılır. Otomobil gibi bir meta bilgisayar ağına katıldığında artık herhangi bir meta olmaktan çıkar ve kişiden kişiye, kişiden eşyaya ve eşyadan eşyaya iletişim olanağı tanır. Yapılan analizler 2020 yılına kadar 25 milyar metanın ağda birbirine bağlanmış olacağını ongoruyor. Bu teknoloji sayesinde buzdolabınız sut bitince sipariş verebilir, ofisinizde ki yazıcı hangi tonerin ne kadarlık omru kaldığına gore siparişlerini duzenleyebilir. Daha buyuk olçekte ise, şehirler akıllı hale gelerek daha çevreci ve surdurulebilir bir yonetim ile daha iyi yaşam ve çalışma olanakları sunabilir.

Bu vakaların hepsinde ortak birkaç sorun var. İnternete bağlanan bu kadar çok "şey" den gelen tonlarca veri nasıl guvenli bir şekilde depolanacak, goruntulenecek ve işlenecek? Şirketler kendi verilerini bu açık ortamda nasıl koruyacaklar?

Blockchain bunların hepsine cevap olabilir. Kimin hangi bilgiyi ne şekilde goruntuleyip ne şekilde işleyebileceğine dair kuralların asla değiştirilemez bir şekilde yazıldığı ve uygulandığı akıllı sozleşmeler bu sorunların ustesinden kolaylıkla gelebilir.

Blockchain uzerinde IOT ornekleri

Akıllı aletler, internete bağlanarak kendi uygulamaları ve çevreleri hakkında size daha fazla bilgi verebilen cihazlardır. Bu fikir ile siz cihazınızın yanında olmasanız bile onun yaptığı işi takip edebilir, mudahale edebilir ve bilgi alışverişi yapabilirsiniz. Bu durum cihazların daha verimli ve tasarruflu çalışmalarını da sağlar. Bu cihazların şifreli bir şekilde blockchaine aktarılması, cihazın guvenliğini ve gerekli olduğunda başkası tarafından da guvenle kullanabilmesini sağlar.

Gunumuzde şirketler, tedarik zincirleri içerisindeki insan iş gucunu dijital sensorler ile değiştiriyorlar. 2030 yılına kadar tedarik zinciri sektorunde kullanılan dijital sensor sayısının 10 trilyon gibi bir rakama ulaşması bekleniyor. Blockchain teknolojisi bu sensorlerden gelen veriyi, hiçbir teknolojinin yapamayacağı guvenli bir şekilde işleyebilir, yonetebilir ve saklayabilir.

Akıllı Sozleşmeler

Akıllı sozleşmeler, bu olursa bunu yap ( if this then that IFTTT) kodlama prensibi ile kendi kendine çalışabilen programlardır. Gerçek hayatta aracı kurumlar soz konusu sozleşme taraflarının yukumluluklerini yerine getirip getirmediğini kontrol eder. Blockchain teknolojisi bu sozleşmeleri herkese açık bir şekilde barındırmanın dışında sozleşme taraflarının yukumluluklerini yerine getirmesi veya getirememesi gibi durumlarda otomatik olarak işlem yapabilme olanağı tanır.

Akıllı sozleşmelerin uygulama alanları, finansal turevlerden emlak hukukuna, sigorta primlerinden topluluk fonlamasına kadar birçok alana yayılabilir.

Blockchain uzerinde akıllı sozleşme uygulama ornekleri:

• Blockchain uzerinde sağlık hizmetleri

Kişisel sağlık geçmişine dair kayıtlar, blockchain uzerine aktarılarak sadece yetkili ve o konuyla ilgili kişiler tarafından goruntulenmesi ve işlenmesi sağlanabilir. Aynı strateji, gerçekleşen ameliyatlara ilişkin belgelerin gerekli kurumlara zamanında ve hatasız bir şekilde ulaşmasını sağlayabilir. Sigorta şirketlerinin hasar incelemelerini kolaylaştıracağı gibi hastaların ilaç satın alımları ve kullanımları da hatasız bir şekilde takip edilebilir.

• Blockchain uzerinde muzik

Muzik endustrisindeki temel sorunlar, mulkiyet hakları ve telif hakkı dağıtımı çevresinde şekilleniyor. Dijital muzik endustrisi eseri para odaklı bir urun haline getirirken mulkiyet hakları genellikle goz ardı ediliyor. Blockchain ve akıllı sozleşme teknolojisi kapsamlı ve hatasız bir şekilde bir muzik hakları veri tabanı oluşturabilir ve sanatçıların telif haklarını durust ve hatasız bir şekilde dağıtabilir.

Gunumuzde hemen hemen her ulkede yapılan seçimlerde muhakkak şaibe iddiaları oluyor. En son Örneğini Rusya yaşadı. 2016 yılında ABD seçimlerinde uç eyalette oyların yeniden sayılması talep edildi. Turkiye'de her seçim sonrasında aynı tartışmaların yaşandığı bir ulke olarak diğerlerinden pek farklı değil. Bilgisayar korsanları için ABD'deki seçim sistemleri bile çok kolay maniple edilebilir olarak goruluyor. Oysa blockchain uzerinde akıllı sozleşmeler ile hazırlanacak bir seçim tamamen guvenli ve asla mudahale edilemez olacaktır. Oyların sayılması için insan gucune gerek olmayacağı gibi sonuçlar seçimin başlamasından itibaren anlık olarak bile goruntulenebilir. Ciddi bir maliyet olan seçimler, blockchain sayesinde çok daha az maliyetle, çok daha kısa surede ve guven içerisinde tamamlanabilir. Hatta daha ileriye giderek aday olan kişinin seçim oncesi taahhutleri akıllı sozleşmeye işlenerek, milletvekili seçim sonrasında taahhutlerini yerine getirdikçe odeme alabilir.

• Blockchain uzerinde kimlik guvenliği

Özellikle sosyal medya platformları bizim hakkımızda bizden çok şey biliyorlar. Bu platformlar kişi bilgilerini reklam verenlere para karşılığı satıyorlar. Blockchain teknolojisi Kişisel bilgilerin sadece gerekli bolumlerini gerekli kişilerin goruntulemesine olanak tanıyarak bu durumu tamamen ortadan kaldırabilir. Örneğin bir bara gittiğinizde kapıdaki guvenlik sizin sadece yaşınızın bilgisine erişebilmeli isminiz, doğum yeriniz ve ana adınız gibi birçok bilginin olduğu kimlik belgesini elinde tutmasına gerek yok. Blockchain kimlik bilgilerinizi şifreleyerek reklamcılardan ve sahtekarlardan korur.

Doğum, evlilik ve olum belgeleri gibi belgeler hayatımızda onemli bir yere sahip. Bu belgeler sayesinde, oy kullanma, vatandaşlık gibi bir çok hakkımızı talep edebiliyoruz. Ancak bu belgelerin sahtekarlık, kaybolma veya hasar gorme gibi risklerden koruyan bir sistem pek mevcut değil. UNICEF'e gore 5 yaşın altındaki her 3 çocuktan birinin doğum belgesi yok. Blockchain bu belgelerin duzenlenmesi ve guvenliğinin sağlanmasında en buyuk yardımcı olacaktır.

Sonuç olarak; blockchain teknolojisinin verimli ve başarılı bir şekilde çalışabilmesi için, duğumlerden(node) oluşan bu ağların motive edilmesi ve etik kurallar çerçevesinde hareket etmesi gerekir. Eğer bu standartlar yerine gelirse, işte o zaman şimdilik çok çok yeni olan blockchain teknolojisi, iş yaşamını kolaylaştıran, adil ticaretin yapılabildiği, demokratik bir ekonomiye sahip ve insanların faydası için çalışan toplumların oluşmasını sağlayacaktır.