Özet (TL;DR) @ 2018-03-03T00:00:00.000Z: Blockchain dünyasına giriş yapan herkesin kafasında bir çok farklı soru bulunuyor. Bu sorulardan bir tanesi de “smart contracts” yani “akıllı sözleşmeler” nasıl...
Blockchain dunyasına giriş yapan herkesin kafasında bir çok farklı soru bulunuyor. Bu sorulardan bir tanesi de "smart contracts" yani "akıllı sozleşmeler" nasıl çalışıyor sorusu. Ethereum'un akıllı sozleşmelerinin nasıl çalıştığına bakarak bu konuyu biraz netleştirebiliriz diye duşunuyorum.
Ethereum'u bitcoinden ayıran en onemli ozelliklerden birisi akıllı sozleşmelerdir. Herhangi bir kullanıcı ethereum altyapısını kulanarak bir akıllı sozleşme yaratabiliyor ve bunu kullanıma sunabiliyor. (2018 yılı başlarında bitcoin blockchain de ethereum benzeri akıllı sozleşme doneminin başlayacağına dair haberler çıktı fakat henuz deneme surecinde olduğunu soyleyebiliriz.)
İlk olarak 1993 yılında tasarlanan akıllı sozleşme fikri, bilgisayar bilimcisi Nick Szabo tarafından geliştiriliyor ve gunumuzun otomatlarıyla orneklendiriliyor. Hatta akıllı sozleşmeleri anlamak için otomatlardan iyi bir ornek yok gibi. Gunumuzde otomatlara parayı atarak (bazen kağıt veya plastiklerle de çalışabiliyorlar) belirli bir komut veriyor ve içecek veya yiyeceğimizi herhangi bir aracı olmadan alabiliyoruz.
Akıllı sozleşmeler de bu temele dayanarak, onceden belirlenmiş bir kod parçacığının belirli bir veri (para, data vs.) ile harekete geçmesine ve aradaki 3. kişileri ortadan kaldırarak işlemi yapmayı sağlıyor ve bunu yaparken tum sureci şeffaf bir şekilde gosterdiği gibi dışardan istenmeyen mudahaleleri engelleyebilecek şekilde şifreliyor.
Ethereum geliştiricisi Vitalik Buterin bir blockchain zirvesinde akıllı sozleşmelerin nasıl işlediğini şoyle açıklıyor: "sozleşmeler bilgisayar diline donuşturulup bloklara kayıt ediliyor. Dağıtık defterlere kopyalanan sozleşmelerde taraflar yuzde 100 anonim olarak tutuluyor. Kod parçacığı belirli gorevler ve detaylar belirlenerek (zaman sınırı, nereden nereye ne gideceği gibi..) hazırda bekliyor. Zamanı geldiğinde de işlemi yerine getirmek için harekete geçiyor ve gerekli şartlar sağlanıyorsa işlem başarılı bir şekilde tamamlanıyor veya tamamlanmadan iptal ediliyor."
Örneğin Burak'ın Ahmet'e para gonderdiği her senaryoda bu paranın yarısının otomatik olarak Can'a gonderildiği bir sozleşme kurgulayalım. Bu senaryo akıllı sozleşme haline getirilip kayıt altına alınıyor. Burak'tan Ahmet'e gonderilen her para otomatik olarak kodu tetikliyor ve bu paranın yarısı Can'a gonderiliyor. Bu sureci dilediğiniz gibi karmaşıklaştırabilir ve işlevsel hale getirebilirsiniz.
Akıllı sozleşmeler ve yapılan tum işlemler dağıtık defterlerde (distributed ledger) tutulduğu için çok yuksek bir guvenlik ve dokunulmazlık sağlıyor.
Bitcoin, ilk kripto para olması dolayısıyla aynı zamanda basit akıllı sozleşmelerin de ilk orneğidir. Fakat yapısı gereği bitcoin para transferi amacıyla kullanılıyor sadece.
Ethereum akıllı sozleşmeleri bu noktada bitcoinden ayrılıyor. Ethereum kod yapısını kullanarak geliştiriciler çok daha farklı amaçlara hizmet edebilecek akıllı sozleşmeler geliştirebiliyor.
Akıllı sozleşmeleri kira sozleşmeleri, sigortacılık, kredi kullanımı, yasal işlemler, kitle fonlamaları ve aklınıza gelebilecek daha bir çok farklı alanda kullanabilirsiniz.
Ak ıllı sozleşmelerin faydaları neler?
- Aracı kurum ve kuruluşları, avukatları ortadan kaldırdığı ve tum sureci kendi kendine işleyen bir hale getirdiği için sureci hızlandırır.
- Aynı şekilde bu aracı kurum ve kişileri ortadan kaldırdığı için giderlerin en aza inmesini sağlar.
- Şifrelenip dağıtık defterlerde tutulduğu için kaybetmenize imkan yok. Yuzlerce yedeği bulunuyor.
- Olası hataların onune geçer çunku sistem otomatik hale getirildiği için manuel dokunuşlardan uzaktır.
Akıllı sozleşmelerin ne olduğunu, ne kadar faydalı olduğu konusunda hemfikiriz diye duşunuyorum. Her şey harika fakat unutmamamız gereken 2 onemli nokta var.
1- Akıllı sozleşmeler ucretsiz değildir. Bu işlemlerin yerine getirilmesi için çok duşuk de olsa ucretler odeniyor. (Eth transfer ucreti orneğin.)
2- Akıllı sozleşmeler için henuz "kusursuz" demek pek doğru olmaz. Hacklenmesi çok zor olsa da imkansız değildir şu aşamada ve aynı zamanda kodları hazırlayan kişiler tarafından yapılabilecek bazı hatalar da ciddi sorunlara neden olabilir.
Geleceğin teknolojilerinden birine tanıklık ettiğimiz için çok şanslı olduğumuzu duşunuyorum. Bu alanda çok buyuk fırsatlar var ve bu fırsatları değerlendirenler geleceğin devleri olacak gibi gorunuyor. Bu nedenle akıllı sozleşmeleri, blokchain teknolojisini iyi anlamak oldukça onemli.
Yorumlarınızı, daha iyi anlatabilmek için orneklerinizi yorum alanında paylaşmayı unutmayın.