Özet (TL;DR) @ 2017-12-26T00:00:00.000Z: Kripto paralar ile ilgili yapılan herhangi bir açıklamayı okuduğunuz zaman oldukça dikkat çekici bir detayla karşılaşırsınız. Bu açıklama “Blockchain teknolojisi bilginin...
Kripto paralar ile ilgili
yapılan herhangi bir açıklamayı okuduğunuz zaman oldukça dikkat çekici bir
detayla karşılaşırsınız. Bu açıklama "Blockchain teknolojisi bilginin
paylaşımı adına inanılmaz bir teknoloji fakat kripto paralar birer balondan
fazlası değil" şeklinde oluyor genelde. Singularity Üniversitesi'nden Nathana
Sharma ise bu goruşe katılmıyor ve gerçekte blockchain ve kripto paralar
ayrılmaz ikilidirler diyor.
Şu anda piyasada bulunan binlerce kripto para, bitcoin , ethereum ve monero gibi blockchain protokollerinin birer parçası olarak geliştiriliyor. Blockchain teknolojisinin doğası bunu gerektiriyor. Eğer, kendi teknolojinizi ( IOTA gibi) geliştiremiyorsanız var olan protokollerden birine bağlanmak zorundasınız.
Bu yanlış anlaşılmanın en temel nedeni olarak "Cryptocurrency - kripto para" tanımlamasını goruyor Sharma. Binlerce kripto para biriminin neredeyse hiçbiri para birimi olarak işlev gormuyor. Kripto para birimlerine yatırım yapmak artık bir dovize yatırım yapmak gibi bir şey değil. Bunun yerine kripto para birimlerini, bağlı bulunduğu blockchain protokolunun değerine bağlı bir dijital varlık olarak duşunun. Bitcoinin çıkış amacının yeni bir para birimi olması bu karışıklığın en buyuk nedenlerinden biridir ve geçen yıllara bakılırsa bitcoinin kendisi de bir para biriminden ziyade bir para tutuma mekanizması olarak çalışıyor.
Şu anda piyasada bulunan yuzlerce kripto parayı incelediğiniz zaman bir çoğunun oldukça kotu tasarlanmış, belirli bir amaca hizmet etmekten oldukça uzak olduğunu gorursunuz. Bu durumu 90'larda patlayan dot.com balonuna benzetebilirsiniz. Milyonlarca dolar kazanarak halka açılan Pets.com ve şu anda dunyanın en değerli şirketlerinden biri olan Amazon.com aynı donemin çocukları. Donemin Pets.com şirketinin adı bile bilinmiyorken Amazon.com'un şu anda geldiği yeri duşunduğumuz zaman yapılması gereken şeyin geleceğin Amazon.com'u kadar guçlenebilecek kripto paraları bulmak, gelecek vaadeden kripto paraları bulmayı ummalıyız.
Peki bunu nasıl yapabiliriz? Merkezi olmayan bir blockchain uzerinde akıllı sozleşmeleri kullanarak bir proje geliştirmek istediğinizi varsayalım.
Akıllı sozleşmeleri yazmak ve yururluğe koyabilmek için bir kripto para destekli blockchain protokolunu kullanmak zorundasınız. (Ethereum, Ada Cardano, Neo… veya bir başka kripto para) Geliştirdiğiniz proje hayata geçtiğinde ve kullanılmaya başlandığında, sizin altyapı olarak kullandığınız blockchain protokolu de daha populer hale gelmiş olacak. Bu ağ populer hale geldikçe değeri artacak, değeri arttıkça da daha fazla kullanılacaktır. Arz - talep ilişkisi.
Talep arttıkça arzın genişleyebildiği altın gibi geleneksel piyasalardan farklı olarak (altın, madencilik nedeniyle ne kadar uretilebileceği belirli olmayan bir değerdir) kripto paralar belirli sayıda uretilmişlerdir (veya madencilikle çıkarılacak sayısı bellidir). Madencilik hizmetinin de oldukça teknolojik cihaz, uzmanlık ve zaman gerektirdiğini duşunecek olursak kripto paralara sahip olmanın tek yolu, onu bir başkasından satın almak diyebiliriz. (Madencilik firmaları tarafından başlatılan gelir paylaşım modellerini şimdilik saymayalım.)
Sonuç olarak bir blockchain protokolune ve kripto parası için talep, arzdan daha hızlı genişlerse fiyatı yukselir. (Bitcoinde olduğu gibi.)
Gunumuzun en değerli şirketlerinden olan Facebook ve Airbnb için olan şey de aslında temelde ağ etkisidir. Ağları ne kadar populer olursa şirket o kadar değerlidir. Ağ etkisi denilen şey, şebekenin buyudukçe fayda ve değer artışına neden olur ve blockchain temelli kripto paralarda olan da tam olarak budur. (Yani ne kadar çok insan onu kullanırsa o kadar değeri artar, değeri ne kadar artarsa o kadar çok kişi kullanmaya başlar.)
Dot.com balonundan farklı olarak blockchain protokolleri kar amacı gutmeyen kuruluşlar tarafından yonetiliyor ve ağa katılabilmek için (madenci veya yatırımcı olarak) bir yatırım yapmak zorundasınız. Hizmet de bu katılımcılar tarafından sağlanıyor.
Bir kripto paraya yatırım yapmadan once doğru bir yatırım olup olmadığını anlayabilmeniz için aşağıdaki soruları kendinize sorabilirsiniz.
- Bu protokol değerli mi? Değerli ise neden değerli?
- Bilgi paylaşımında temel olan guvenlik, şeffaflık ve merkezi olmama (dlt) gibi ozellikleri açısından ne kadar mantıklı?
- Bu blockchain protokolu olçeklenebilir mi?
- En onemlisi de bir katılımcı olarak (madenci veya yatırımcı) bir anlam ifade ediyor musunuz? Ekonomik olarak mantıklı tasarlanmış mı? Arzı sınırlı mı yoksa enflasyona bağımlı mı?
İlk aşamada bu soruları sormak size daha doğru bir teknolojiye yatırım yapma fırsatı verebilir. Tabi ki bunu yaparken kripto paraların (blockchain protokollerinin) gelecek planlarını, yol haritalarını, çozdukleri problemleri ve kimler tarafından geliştirildiğini ve desteklendiğini de iyice incelemenizde fayda var. Boylece bir sonraki Amazon.com'u bulabilir, Pets.com'dan kaçınabilirsiniz.