Özet (TL;DR) @ 2019-01-20 08:19:56.691030: Sanatı edebiyattan veya mimariden ayıran özelliklerinden biri piyasası. Haliyle fiyat koşullarını konuşmak, koleksiyoncuların davranışlarını tartışmak, galericilerin konumunu ele almak kaçınılmaz.…



Dunyada da oyledir: Ç ağdaş sanatın evreni tartışmalarla sarsılır. Tartışma sağlıklı, dinç tutan bir olgudur. Bazen fazla sonuk geçen bir ortamı alevlendirmek için ilgili çevrelerin tartışma başlattığını biliyoruz. **Bizdekiguncel sanat ortamı da tartışmalardan besleniyor.

Guncel sanatın son tartışması Sanat yapıtının pazarı, pazarın
fiyatı

Hasan B ulent Kahraman
**

Bir sure once 'yerli sanat almak-yabancı sanata yatırım yapmak' konusu tarafları karşı karşıya getiriyordu. Şu sıralar da sanatçılar yapıtlarının değerini savunuyor. Muzayedelerde yapıtlarının kendi varsaydıkları fiyatın altında satıldığından yakınıyorlar. Bunu engellemek i çin şimdi belli bir çevre 'EPİVERON' adını verdiği (Eser Piyasaya Veriliş Onayı) bir belge uretti. Buna gore eserin satışı sırasında bu belge duzenlenecek. O belge daha sonraki satışlarda esas kabul edilecek. Bir yerde alım satım, o bedelin altında olmayacak. Do ğru yanları olan bir girişim. Ama serbest piyasa koşullarına nasıl mudahale edilir sorusunun cevabı belirsiz.

**

Guncel sanatın son tartışması Sanat yapıtının pazarı, pazarın
fiyatı

** En pahal ı yapıt 450.3 milyon dolar  - Salvator Mundi / Leonardo da Vinci

Sanat yapıtının bir piyasasının olduğu belli. Yap ıt biricik olduğundan, bir eşi daha bulunmayacağından, o niteliğiyle sanatçıyı bile aştığından el değiştirme olanağına sahip. Piyasası, sanatı edebiyattan veya mimariden ayıran ozelliklerinden biri. Boyle olunca piyasa ve fiyat koşullarını konuşmak, koleksiyoncuların davranışlarını tartışmak, galericilerin konumunu ele almak kaçınılmaz.

Sanat ın bir 'ekonometrisi' vardır

' Bakmak, Gormek, Bir de Bilmek' isimli kitabımın 'Parayla Saadet: Sanat, Sermaye, Piyasa' başlıklı bolumunde anlattığım gibi, sanat ekonomik bir değer olarak 'olçulur'. Yani sanatın bir 'ekonometrisi' vardır. Dunyanın onde gelen universitelerinde bu konu bilim alanı olarak çalışılır.

Ç ok guzel, canlı, diri bir internet sitesi olan Hyperallergic'in son yayımladığı makalelerden birinde, çok uzun sure Avrupa sanat piyasasını İngiltere'deki çok saygın muzayede evi Sotheby's'in satışları ustunden izleyen 'Times-Sotheby's Endeksi'nin oykusu anlatılıyor. (Sotheby's sonradan Mei Moses Sanat Endeksleri'ni satın aldı ve şimdi onu kullanıyor. Dunyada en guvenilir kaynaklardan biri BASI-Blouin Sanat Satışları Endeksi'). Yani hiçbir şey oyle kendi başına değildir.

Guncel sanatın son tartışması Sanat yapıtının pazarı, pazarın
fiyatı

İ kinci 300 milyon dolar  - Interchange / Willem de Kooning

1967'de başlıyor Times Endeksi. Ans ızın fark ediliyor ki sanat bir yatırım aracı olarak muthiş kazanç getirmektedir. Kazancın nasıl oluştuğu, piyasanın nereye gideceği dikkatle irdelenir. Dunyanın bir numaralı fuarı olan Art Basel, 2017 'de UBS Bankası'yla birlikte Dr. Clare McAndrew'a 'The Art Market 2017' (Sanat Piyasası) başlıklı bir rapor hazırlattı bu doğrultuda. McAndrew'un zaten Art Economics isimli, sadece bu işle uğraşan bir şirketi var.

Tum bu kurumlar bir yapıtın, bir sanatçının belli bir donemde piyasasını, oluşturacağı fiyatları analiz ediyor, kestirmeye çalışıyor. Ne yapalım; sermaye akıllıdır, yaş tahtaya basmaz. Üstelik butun endeksler kanıtlıyor ki, 1929 ekonomik bunalımı dışında sanat piyasasının değeri diğer borsalar ve hisse senetleriyle mukayese edince hiç duşmemiş.

900 dolardan 85 bine

Çağdaş sanatın muzayede dunyasına girişi çok yeni. İ lk kez 1971'de Ethel- Robert Scull çifti koleksiyonunu Sotheby's'de akıl almaz bir kazanç elde ederek satar (Andy Warhol, Ethel'in çok guzel bir portresini de yapmıştır: 'Çoklu Ethel Scull'!) Rauschenberg'in bir işini 900 dolara almışlardır, 85 bin dolara satarlar. Boylece Empresyonistler, Çin porselenleri ve klasiklerden sonra çağdaş sanat da kendi piyasasını oluşturur.

Scull'ların oykusu sonra çok tekrar eder. İnsanlar, sermayedarlar kazanmak için sanat yatırımına başlar. Galeriler, sanat çıların kendileri, mezat evleri, fuarlar devreye girer. Bugun en pahalı yapıt hala Leonardo da Vinci 'nin 'Salvator Mundi' tablosu (450.3 milyon dolar). İkinci en pahalı tablo bir modern yapıt: Willem de Kooning 'in 'Interchange' isimli eseri (300 milyon dolar). Onu Paul C ezanne'ın 'Kağıt Oynayanlar'ı izliyor (250 milyon dolar). Theartwolf.com'daki listede en çağdaş diyebileceğimiz yapıt Jackson Pollock 'a ait ve 200 milyon. Onu Basquiat izliyor: 110.4 milyon. Üst sıralardaki yaşayan sanatçıları da sıralayalım: Hockney, Koons, Richter.

                * 

Bunlar neyi gosterir derseniz iki 'olumsuz' onermede bulunayım. Sanat ın maksadı alınıp satılmak değildir. Piyasa, sanata ikincildir. Yani sanatçı uretir, yapıt satılır. Ama iyi sanatçı, piyasayı hiç goz ardı etmese bile, satılsın diye iş yapmaz. Tam da bu nedenle yapıtın yukselen fiyatı, onun sanat tarihi içinde, estetik planda tuttuğu yeri belirlemez. Hiç belirlemez. Ama ink ar ve ihmal edilemeyecek bir değerdir, bir işarettir.

**

Guncel sanatın son tartışması Sanat yapıtının pazarı, pazarın
fiyatı

Ü çuncu 250 milyon dolar - Kağıt Oynayanlar / Paul Cezanne
**

Bizde koleksiyon bilinci yok

Çizdiğimiz parabolden sonra, gundelik polemiklere girmeksizin, gelelim bizdeki tartışmaya ilişkin gozlemlerime...

Birincisi, bir yap ıtın fiyatının muzayedede dramatik şekilde duşmesi uzucudur. Muzayede evlerinin bunu ozellikle yaptığını sanmıyorum. Neticede onlar satıştan aldıkları yuzdeyle para kazanır. Yapıt ne kadar pahalı satılırsa kazancı o kadar artar. Ü stelik dramatik fiyat duşuşleri sadece para sorunu değildir. O sanatçı hakkındaki eleştirel soylemi de (ikisi arasında ilişki bulunmadığını belirtmeme rağmen) etkiler. Yani bir eleştirmenin, bir duşunurun, tarihçinin o yapıt ve sanatçı hakkında yazdıklarını da bir olçude sarsar.

                * 

İ kincisi, sanatçının piyasadaki temsilcisi kendisi olmamalıdır. Galeri sistemi çok onemlidir. Galeri aynı zamanda sanatçının hukukunu koruyan kurumdur. Kendi ba şına piyasayla muhatap olan sanatçının fiyatı, ne yaparsa yapsın duşecektir. İyi galericilerin nasıl çalıştığını Paul Durand-Ruel'den beri biliyoruz: Bir sanatçının tum yapıtlarını alan, onun tek temsilcisi olan galeri. Hiçbir koleksiyoncu, hiçbir muzayede boyle çalışan galeriyi alt edemez.

Ü çuncusu, koleksiyoncular. Bana kızmasınlar, birkaç isim dışında bizdeki koleksiyoncuların yontemlerine, yaklaşımlarına doğru demek çok zor. 35 yılın uluslararası deneyimiyle soyluyorum. Koleksiyonculuk 2005 sonrasında gelişti. Ama o birkaç kişi dışında temel durtusu sanata ve sanatçıya donuk, bilinçli koleksiyoncu sayısı henuz artmadı. Her şeyi kendisi bilen insan olmaktan başlayıp ucuza mal kapatmaya çalışan insana kadar geniş bir gamı var koleksiyonculuğun Turkiye'de. Fakat koleksiyon bilinci var mı derseniz, cevabım menfiden de menfidir. O zaman da sanatçı, galeri, fiyat ihtilafları bitmek bilmiyor.

Guncel sanatın son tartışması Sanat yapıtının pazarı, pazarın
fiyatı

Her şey 1971'de Scull çiftinin koleksiyonunu satıp buyuk kazanç elde etmesiyle başladı. Warhol, Ethel Scull'ın portresini de yapmıştı.

Ö nerim, sanat danışmanlığı kurumu

Bir de şu var ki, ger çek guncel sanat bugun resim değildir. Yeni medya sanatları da değildir. Marcel Duchamp'tan beri sanatın; bir formun çeşitlerini yaratmak, onu gidebileceği en uç noktaya itmek olmayıp duşuncenin, duşunme ediminin bile sanat olabileceğini biliyoruz. Üstelik bu sanat tepeden tırnağa muhaliftir. Hem makro siyasetin hem gundelik hayatın içinde biçimlenen mikro politikaların (kimlik, bellek, aidiyet, mekan, cinsellik, beden, hiyerarşiler, onkabuller vb.) eleştiri alanıdır. Boyle bir sanatı biriktirmek başlı başına bir uzmanlığı zorunlu kılar.

Guncel sanatın son tartışması Sanat yapıtının pazarı, pazarın
fiyatı

Sermaye ak ıllıdır, yaş tahtaya basmaz. Endekslere gore 1929 ekonomik bunalımı dışında sanat piyasasının değeri, diğer borsalar ve hisse senetleriyle mukayese edince hiç duşmemiş.

Koleksiyonculuk bir i ştir, meslektir. Sanatsever olmak ayrı bir tutumdur. Turkiye'de iki olgu birbirine karışmış durumda. Sorunların aşılması için ben başka bir oneride bulunacağım: Sanat danışmanlığı kurumu. Ancak oyle bir kurumsal yapı içinde bugunku iddialara çozum, çare bulunur.

G uncel sanatı da tartışmalarını da seviyoruz.