Özet (TL;DR) @ 2019-03-25T00:06:00.000Z: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) bazı bankalar ve JP Morgan hakkında 'manipülasyon' gerekçesiyle inceleme başlatması konusunda değerlendirmelerde…
Bankacılık Duzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) bazı bankalar ve JP Morgan hakkında 'manipulasyon' gerekçesiyle inceleme başlatması konusunda değerlendirmelerde bulunan Borsa İstanbul eski Başkanı Turhan, "Mantık dışı komplocu kurgular, rasyonel ve basiretli bir yonetimin atmayacağı adımdır" dedi.
Turkiye, 22 Mart 2019 Cuma gunu doviz kurunda cidi bir dalgalanma yaşadı ve TL Amerikan Doları karşısında yuzde 5 oranında değer kaybetti. 23 Mart 2019 Cumartesi gunu ise Bankacılık Duzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) bir açıklama yaparak, "muşterilerini doviz piyasalarına ilişkin olarak yanıltıcı ve manipulatif bir şekilde doviz alımına yonlendiren bankalarla ilgili inceleme başlattığını" duyurdu. BDDK ve eş zamanlı olarak Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ayrıca, "yayımladığı raporun yanıltıcı ve manipulatif içeriği sebebiyle finansal piyasalarda oynaklığa ve ozellikle Turk bankalarının itibar ve değer kaybına yol açtığı hususunda iletilen yoğun şikayetler" nedeni ile ABD merkezli uluslararası yatırım bankası "JPMorgan" hakkında inceleme başlatıldığını açıkladı.
Medyascope'un haberine gore, Doç. Dr. İbrahim Mustafa Turhan, Borsa İstanbul'un eski başkanı (2012-2015), Merkez Bankası'nın eski başkan yardımcısı (2008-2011). ve bir onceki donem AK Parti İzmir Milletvekili olan, şimdiyse finansal danışmanlık yapan Turhan, BDDK ve SPK'nın açıklamaları ile aynı gun kişisel twitter hesabından şu yorumlarda bulundu:
-- İstatistik bilimi; bir olayın gerçekleşmesi durumunda oluşacak beklenen kaybı, soz konusu olayın gerçekleşme olasılığı ile kayıp miktarının çarpımı olarak hesaplar. Ancak bu yontem sadece normal zamanlarda, bir başka deyişle olasılık dağılımının ±2 σ aralığında kullanışlıdır.
-- Gerçekleşme olasılığı normal şartlarda çok duşuk, orneğin 1/1.000.000 olan, gerçekleşmesi halinde $200 milyar zarara yol açabilecek bir olayı ele alalım. İstatistik bu olayın beklenen zararının $200 bin olduğunu soyler. Dolayısıyla bu kadar bir kayıp için karşılık ayırmayı onerir.
Gerçekleşme olasılığı normal şartlarda çok duşuk, orneğin 1/1.000.000 olan, gerçekleşmesi halinde $200 milyar zarara yol açabilecek bir olayı ele alalım. İstatistik bu olayın beklenen zararının $200 bin olduğunu soyler. Dolayısıyla bu kadar bir kayıp için karşılık ayırmayı onerir
-- Ibrahim M. Turhan (@ibrahimmturhan2) March 23, 2019
- Oysa gerçekleşme olasılığı çok duşuk olan bu 'siyah kuğu' gorulduğunde zarar yıkıcı olur, ayrılmış olan karşılık hiçbir koruma sağlamaz. Bu yuzden kuyruk riskleri de denilen boyle durumlar için riske maruz değer (value-at- risk) gibi yontemler kullanılır.
-- Burada amaç, olasılığı ne kadar duşuk olursa olsun, risk durumu gerçekleştiğinde kaybedilecek en duşuk değeri hesaplamak ve buna gore hazırlık yaparak onlem almaktır.
-- Örneğin; bir 19 Şubat gunu devletin yonetiminde en ust duzeyde gorev yapan iki yoneticinin resmi bir guvenlik toplantısında kavga etmesinin, sonra da ekonomide buyuk kırılganlıklar varken çıkıp 'devletin zirvesinde kriz var' açıklaması yapmalarının olasılığı çok duşuktur.
Peki aşırı kredi genişlemesi yerli para uzerinde buyuk baskı oluşturmuşken, kamu harcamaları hızla artarken, bankaların ve ozel sektor şirketlerinin dış açıkları ciddi bir yabancı finansmanı ihtiyacı doğurmuşken olasılığı çok duşuk boyle bir olayın gerçekleşmesi halinde ne olur?
-- Ibrahim M. Turhan (@ibrahimmturhan2) March 23, 2019
- Peki aşırı kredi genişlemesi yerli para uzerinde buyuk baskı oluşturmuşken, kamu harcamaları hızla artarken, bankaların ve ozel sektor şirketlerinin dış açıkları ciddi bir yabancı finansmanı ihtiyacı doğurmuşken olasılığı çok duşuk boyle bir olayın gerçekleşmesi halinde ne olur?
-- Ekonomi çoker. Bankaların yarısı batar ve kamu kaynağı kullanılarak kurtarılmak zorunda kalınır. GSYH'nın uçte biri kaybedilir, hukumet yıllarca buyuk faiz dışı fazla vermeye mecbur kalır, soz konusu ulkede buyuk siyasal değişiklikleri getiren toplumsal hareketlilikler yaşanır.
-- Benzer şekilde; varsayım olarak bir ulkede birkaç yıl boyunca verimliliği duşuk sektorlere verilen krediler ve siyasal endişelerle kamu kaynağıyla garanti verilerek desteklenen krediler yuzunden bankacılık sektorunde yerli para kredi/mevduat oranı %150 civarında seyretmiş olsun.
-- Açık dışarıdan kapatılmış, aşırı kredi genişlemesi bankaların aktif kalitesini bozmuş olsun. Buna rağmen geri odenemeyen krediler yeniden yapılandırma goruntusu altında yuzdurulsun. Denetim-gozetim otoritesi batık kredilerin canlı gosterilmesine goz yumsun hatta bunu teşvik etsin.
Açık dışarıdan kapatılmış, aşırı kredi genişlemesi bankaların aktif kalitesini bozmuş olsun. Buna rağmen geri odenemeyen krediler yeniden yapılandırma goruntusu altında yuzdurulsun. Denetim-gozetim otoritesi batık kredilerin canlı gosterilmesine goz yumsun hatta bunu teşvik etsin
-- Ibrahim M. Turhan (@ibrahimmturhan2) March 23, 2019
- Bankalar ve şirketler dış kaynak ihtiyaçlarını vadesi gelen yukumluluklerini daha yuksek maliyetle surekli olarak çevirmek suretiyle karşılarken kuresel konjonktur olumsuz gelişmeler sebebiyle bozulmuş olsun.Bahse konu ulkenin içinde bulunduğu piyasalardan sermaye çıkışı yaşansın.
-- Ekonomi yonetimi gerçeklerle yuzleşmek yerine sorunları gormezden gelmeyi veya komplo teorileriyle açıklamayı tercih etsin. İrrasyonel populist politikalara yonelsin. Yasaklamalar ve siyasal mudahaleler yaygınlık kazansın. Denetim organlarının nesnel davranmadığı kuşkusu doğsun.
-- Bu şartlarda, bu varsayımsal ulkenin para otoritesinin rezervlerinde sebebi açıklanamayan buyuk duşuşler yaşandığı ve siyasal dongu sebebiyle risk algısının bozulduğu bir gunde yerli paraya guven sarsılmış olsun ve ulkenin parası dalgalı kur rejiminde bir gunde %5 değer kaybetsin.
-- Çok kısa bir sure once yıl sonu kur tahminini %10 aşağı çekerek yerli para tutmayı onermiş olan dunyanın en buyuk kuresel yatırım kuruluşlarından biri goruşunu değiştirerek periyodik olarak yayınlamakta olduğu araştırma raporunda bu sefer yerli parada açık pozisyon onersin.
Çok kısa bir sure once yıl sonu kur tahminini %10 aşağı çekerek yerli para tutmayı onermiş olan dunyanın en buyuk kuresel yatırım kuruluşlarından biri goruşunu değiştirerek periyodik olarak yayınlamakta olduğu araştırma raporunda bu sefer yerli parada açık pozisyon onersin.
-- Ibrahim M. Turhan (@ibrahimmturhan2) March 23, 2019
- Kuruluş, kısa donem hedef fiyatını geçmişte her iki yonde de defalarca yapmış olduğu gibi guncelleyerek %5-6 yukarı taşısın ve bu hedef fiyatın altında yabancı parada uzun pozisyon almayı tavsiye etmiş olsun. Bu arada da pazartesi piyasa açılışına ilişkin endişeler buyumuş olsun.
-- Varsayımsal ulkenin denetim otoritelerinin bahsedilen rapor sebebiyle, siyasal telkin sonucu olduğu kuşkusu yaratır biçimde kuresel finansal piyasalardaki en buyuk ve onemli kuruluşlardan biri hakkında varsayımsal olarak soruşturma başlatması da bahsettiğimiz durumlara ornek olur.
-- Yine de yanlışta ısrar edilir ve politikalar, rasyonel akılla, doğrulanmış bilgiyle ve olgusal gerçeklikle çelişen yonde gelişmeyi surdururse bu, duşuk olasılıklı ama muazzam derece yuksek kayba yol açabilecek bir siyah kuğu durumu var anlamına gelir.
-- Normal olasılık dağılımının kuyruk kısmında kalan boyle durumlarda daha once yapılmış analizler geçerliliğini kaybeder. Riske maruz değerin yuz milyarlarca doları bulduğu, yuksek kamu borç yuklerinin oluşacağı, enflasyon- kur artışı- enflasyon kısır dongusune duşuleceği durum olur.
Normal olasılık dağılımının kuyuk kısmında kalan boyle durumlarda daha once yapılmış analizler geçerliliğini kaybeder. Riske maruz değerin yuz milyarlarca doları bulduğu, yuksek kamu borç yuklerinin oluşacağı, enflasyon-kur artışı- enflasyon kısır dongusune duşuleceği durum olur
-- Ibrahim M. Turhan (@ibrahimmturhan2) March 23, 2019
- Pazartesi piyasa açılışına ilişkin endişeler buyumuşken mantık dışı komplocu kurgularla hiçbir olumlu sonucu olamayacak, piyasa algısını ciddi biçimde bozacağı kesin olan bir girişimde bulunmak rasyonel ve basiretli bir yonetimin atmayacağı bir adımdır.
-- Ekonomide er veya geç sağduyu hakim olur, piyasaların beklentilerine uygun makul çozumler hayata geçirilir. Tek soru; ne kadar inat edeceğiniz, makul noktaya gelmeden once değerli zamanınızdan ne kadarını heba edeceğiniz ve toplumunuza ne kadar maliyet odeteceğinizdir.
Ekonomide er veya geç sağduyu hakim olur, piyasaların beklentilerine uygun makul çozumler hayata geçirilir. Tek soru; ne kadar inat edeceğiniz, makul noktaya gelmeden once değerli zamanınızdan ne kadarını heba edeceğiniz ve toplumunuza ne kadar maliyet odeteceğinizdir.
-- Ibrahim M. Turhan (@ibrahimmturhan2) March 23, 2019